Przejdź do treści

Organy

Organy katedra

fot.: Robert Woźniak

Dyspozycja instrumentu – Jan Drozdowicz 2001 r.

I Manuał

II Manuał III Manuał Pedał
1.Prinzipal 16
2.Prinzipal 8
3.Gambe 8
4.Konzertflote 8
5.Gedackt 8
6.Oktave 4
7.Rohrflote 4
8.Quinte 2 2/3
9.Superoktave 2
10.Kornett 5f
11.Mixtur 5 – 6 f
12.Trompete 16
13.Trompete 8
14.Trompete 4
1.Gedackt 16
2.Flotenpr. 8
3.Gemshorn 8
4.Quintadena 8
5.Portunal 8
6.Praestant 4
7.Flauto dolce 4
8.Nasard 2 2/3
9.Feldflote 2
10.Terz 1 3/5
11.Sifflote 1
12.Scharff 3f
13.Dulcian 16
14.Clarinett 8
15.Tremulant
1.Bordun 16
2.Italienish Prinzipal 8
3.Salicional 8
4.Vox coelestis 8
5.Flauto dolce 8
6.Prinzipal 4
7.Traversflote 4
8.Gamshorn 2
9.Progressio 3f
10.Oboe 8
11.Trompette harmonique 8
12.Rohrenglocken
1.Untersatz 32
2.Prinzipal 16
3.Violon 16
4.Subbass 16
5.Octavbass 8
6.Gemsbass 8
7.Choralbass 4
8.Nachthorn 2
9.Maxtur 4f
10.Bombarde 32
11.Posaune 16
12.Trompete 8
Łączniki 

1.II – I
2.III – I
3.Super I
4.Super II – I
5.Sub II – I
6.Super III – I
7.I – ped
8.II – ped
9.III – ped
10.Super ped
11.Super III
12.III – II
 

 

  • traktura gry: mechaniczna
  • traktura rejestrów: elektryczna Setzer SK 200

Z historii organów w Katedrze Poznańskiej

Kościół poznański posiada wielowiekową tradycję muzyczną. Chorał gregoriański jako właściwy i pierwotny śpiew Kościoła Zachodniego dociera na ziemie polskie i przyjmuje się na nich w momencie gdy powstają miejsca jego wykonywania – katedry i klasztory. W X wieku jedynym ośrodkiem jest Poznań – od roku 968, gdy powstała pierwsza katedra. Najstarsza praktyka użycia organów w liturgii polegała na podawaniu tonu śpiewakom i przeplataniu śpiewów chóralnych wstawkami organowymi. Taki sposób wykonywania naprzemiennego, zwanego alternatim, powszechnie występuje na Zachodzie w XIII wieku wraz z powstaniem pierwszych form wielogłoskowych (tzw. organum) od około 1200 roku, zaczęto stawiać w kościołach organy, by m.in. „podeprzeć” śpiewakom wykonywanie długich dźwięków. Pod koniec XIII wieku większość znaczących świątyń w Europie (katedry, opactwa) posiadały organy.

Nie sposób ustalić, kiedy w katedrze poznańskiej pobudowany został pierwszy instrument. Pośrednia informacja o organach w zachowanych od początków XV wieku aktach kapitulnych pojawia się dopiero około 1404 roku. Biskup Wojciech Jastrzębiec zawarł wraz z kapitułą umowę z organomistrzem Trojanem na budowę nowych organów. Instrument ukończono prawdopodobnie po śmierci budowniczego Trojana. Organy te, podobnie jak poprzednie, znajdowały się na chórze organowym, umieszczonym na nawie głównej po stronie ewangelii przed łukiem tęczowym prezbiterium. Podobne umieszczenie organów w nawie głównej typowe było dla większości gotyckich katedr.

Kolejny instrument, zbudowany w latach 1457 – 1458 przez Jana Copersmetha, służył liturgii do ok. 1607 roku. Około 1511 roku mistrz Jan z Serbi buduje nowe organy o 2 manuałach i 18 głosach, zamówione przez biskupa Jana Lubrańskiego, które umieszczone zostały nad kruchtą głównego wejścia. Organy ufundowane przez biskupa Andrzeja Opalińskiego po kilkunastu latach uległy zniszczeniu podczas pożaru Katedry w 1622 roku. Dziełem mistrza Andrzeja Nitrowskiego z Gdańska był instrument powstały w 1677 roku, również zniszczony przez pożar w 1722 roku. W latach 1793 – 1798 powstały 24 głosowe dwumanuałowe organy będące dziełem mistrza Jophanna Gottloba Petery. Instrument ten wielokrotnie naprawiany i znacznie przebudowany służył liturgii katedralnej do końca lat dwudziestych XX wieku.

W dwudziestoleciu międzywojennym zrodziła się myśl zbudowania nowego, wielkiego instrumentu. Na sesji Kapituły Metropolitarnej w dniu 7. 03. 1927r. uchwalono zawrzeć kontrakt z firmą Cavaille – Coll na budowę organów. W styczniu 1930 roku na wstępny odbiór instrumentu w Paryżu wydelegowani zostali ks. W. Gieburowski i organista katedralny z Pelplina Oskar Hermańczyk, uważany za najwybitniejszego w Polsce rzeczoznawcę organów. Instrument ten posiadał 70 głosów brzmiących, 4 manuały, 4240 piszczałek i elektropneumatyczną trakturę.

Organy te zostały poświęcone we wtorek 30 czerwca 1931 roku przez ks. kard. Augusta Hlonda. Po uroczystości poświęcenia odbył się koncert organowo – chóralny w wykonaniu organisty katedralnego Józefa Pawlaka i Chóru Katedralnego pod dyr. ks. W. Gieburowskiego. Był to najnowocześniejszy instrument na terenach ówczesnej Rzeczpospolitej. Organy te spłonęły doszczętnie podczas pożaru Katedry 15 lutego 1945 roku.

W roku 1955 Arcybiskup Walenty Dymek polecił zbudowanie tymczasowych organów. Wykonała je firma organmistrzowska Władysława Kaczmarka z Wronek. Był to instrument 27 głosowy o dwóch manuałach i pneumatycznej trakturze. Oprócz organów głównych Katedra posiadała na przestrzeni wieków również niewielkie instrumenty, używane podczas nabożeństw dni powszednich (m.in. XVII-wieczny pozytyw w kaplicy Szołdrskich). W prezbiterium służył do II wojny światowej 8-głosowy instrument zw. „organami chórowymi”, zbudowany w 1888 roku przez I. Gryszkiewicza.
Ks. Arcybiskup Metropolita Juliusz Paetz dekretem z dnia 7.10.1997 roku powstał Zespół ds. Budowy Nowych Organów w Katedrze Poznańskiej zlecając: Proboszczowi Parafii Archikatedralnej ks. Ireneuszowi Szwarcowi kierowanie pracami, organmistrzowi Janowi Drozdowiczowi budowę nowych organów, a ks. dyr. Henrykowi Nowakowi nadzór ekonomiczny nad realizacją.